Θα περίμενε κανείς με κυβέρνηση «πρώτη φορά Αριστερά» κάποια ζητήματα να τίθενται σε μια διαφορετική βάση από αυτή που είχαμε συνηθίσει με τις συντηρητικές ή σοσιαλφιλελεύθερες κυβερνήσεις. Η συζήτηση γύρω από το Πανεπιστημιακό Άσυλο είναι πολύ παλιά, τι όμως αφορά το Άσυλο;
Το Άσυλο, σαν μια σχεδόν πανανθρώπινη και πολύ παλιά κοινωνική αξία είναι ακριβώς εκείνο το όριο απέναντι στην εξουσία και την άσκησή της, είναι η δυνατότητα, αυτού που νιώθει αδικημένος και καταδιωκόμενος, να σταθεί και να μπορέσει να εκφέρει το δικό του λόγο απέναντι σ’ αυτόν που θεωρεί ότι τον αδικεί ή τον καταδυναστεύει, χωρίς να κινδυνεύει από την σιωπή που μπορεί να του επιβάλει η βία της εξουσίας.
Το Πανεπιστημιακό Άσυλο είναι ενταγμένο ακριβώς σε αυτή την παράδοση. Η ύπαρξη του Πανεπιστήμιου, ως θεσμού που παρήγαγε ή καλύτερα συγκροτούσε την γνώση, είχε ανάγκη την ανεξαρτησία από τα πρόσκαιρα και ιδιοτελή συμφέροντα του κάθε ξεχωριστού φορέα της εξουσίας, ακριβώς για να μπορέσει να λειτουργήσει μακροπρόθεσμα υπέρ της εξουσίας. Ειδικά σε περιπτώσεις αυταρχικών- βοναπαρτικών- καθεστώτων, το Πανεπιστημιακό Άσυλο είχε μεγάλη σημασία για την ίδια την πανεπιστημιακή κοινότητα.
Ωστόσο, το Πανεπιστήμιο -και η διαδικασία συγκρότησης της γνώσης γενικότερα- συνιστά και το ίδιο ένα πεδίο ταξικής αντιπαράθεσης, ειδικά από την στιγμή που άρχισε να παίρνει το χαρακτήρα του μαζικού πανεπιστήμιου. Το ίδιο το Πανεπιστημιακό Άσυλο αποτελεί λοιπόν επίδικο του ταξικού ανταγωνισμού, με πλέον ορατές τις περιόδους που το περιεχόμενο και το εύρος του Πανεπιστημιακού Ασύλου διευρύνονται και τις περιόδους που αυτά συρρικνώνονται, ανάλογα με τον ταξικό συσχετισμό.
Για την Ριζοσπαστική Αριστερά, τον Αντικαπιταλιστικό χώρο αλλά και τα κοινωνικά κινήματα, μετά την μεταπολίτευση και κάτω από την επιρροή της κατάληψης της Νομικής και του Πολυτεχνείου το 1973 (χαρακτηριστική είναι η χρησιμοποίηση του ασύλου από τους τους εργάτες της βιομηχανίας ΜΕΛ /Μακεδονική Εταιρεία Λαδόπουλου στις κινητοποιήσεις τους το 1975) το πανεπιστημιακό άσυλο αποτέλεσε ένα κομβικό σημείο των αγώνων, τόσο ως μέσο, όσο και ως περιεχόμενο.
Το Πανεπιστημιακό Άσυλο επομένως δεν αφορά μονάχα την Πανεπιστημιακή Κοινότητα. Όταν το περιορίζουμε σ’ αυτή και μάλιστα σε συνθήκες «κανονικότητας», στην πραγματικότητα το υπονομεύουμε, όχι μόνο ως γενικότερη κοινωνική κατάκτηση, αλλά και για τη χρήση του από την ίδια την Πανεπιστημιακή Κοινότητα σε συνθήκες μη-κανονικότητας. Με τα ίδια ακριβώς επιχειρήματα που χρησιμοποιούν σήμερα οι υπουργοί Πανούσης και Μπαλτάς ενάντια στην κατάληψη της Πρυτανείας από τους Αναρχικούς, θα στραφούν απέναντι στις φοιτητικές καταλήψεις ή στις καταλήψεις των απλήρωτων εργαζόμενων τα συστημικά ΜΜΕ και οι επόμενοι συντηρητικοί υπουργοί, ακόμα και οι υπουργοί του μεταλλασσόμενου ΣΥΡΙΖΑ.
Αλλά η ίδια η κατάληψη της Πρυτανείας από τους αλληλέγγυους στους πολιτικούς απεργούς πείνας, εντάσσεται, ακριβώς στο πλαίσιο της φιλοσοφίας του ασύλου. Φυσικά η κατάληψη δεν είχε σκοπό “έκνομες και αντικοινωνικές πράξεις” (ακούσαμε πολλές αστειότητες περί χρήσης ναρκωτικών κ. λ. π. που μας έφεραν στο νου την προπαγάνδα των Συνταγματαρχών για τα όργια και τα ναρκωτικά στην κατάληψη του Πολυτεχνείου το ’73 αλλά και την διαχρονική ρητορεία των ΜΜΕ απέναντι σ’ αυτή την μορφή αγώνα). Επιδίωξε τη δημιουργία ενός κέντρου αγώνα το οποίο στόχο είχε να διαχύσει τον αδιαμεσολάβητο λόγο των ίδιων των απεργών πείνας. Μπορεί κανείς να διαφωνήσει με τις ταχτικές επιλογές των πολιτικών κρατουμένων, ακόμα και με τα αιτήματά τους (παρόλο που στην πραγματικότητα για το κόμμα της σημερινής κυβέρνησης ήταν πάγιες θέσεις όταν ήταν αντιπολίτευση), είναι όμως χυδαίο -και αφήνει επικίνδυνη παρακαταθήκη- να διατυπώνεται από χείλη όπως αυτά του Αριστείδη Μπαλτά ότι οι Αναρχικοί “κατέλυσαν το άσυλο”. Μόνο η εξουσία και όχι ο «ικέτης»*, μπορεί να καταλύσει και να παραβιάσει το άσυλο. Το Άσυλο είναι ένα ελάχιστο δικαίωμα για την ύπαρξη ενός «έξω» από την δικαιοδοσία της εξουσίας, και χωρίς την ύπαρξη αυτού του ελάχιστου «έξω» η εξουσία μετατρέπεται σε ολοκληρωτισμό.
*Μην παρερμηνευθεί το «ικέτης». Προφανώς ο όρος δεν έχει να κάνει καθόλου με την επιζήτηση ελέους από τους απεργούς πείνας ή τους αλληλέγγυους. Ιστορικά η λέξη περιγράφει αυτόν που κάνει χρήση του δικαιώματος απέναντι στην εξουσία, να βρει τόπο να σταθεί χωρίς να απειλείται η ίδια η ζωή του, ώστε να εκφέρει τις αντιρρήσεις του, τον λόγο του, τα επιχειρήματα του .
Κώστας Σβόλης, Απρίλης 2015