Για το βιβλίο της Hannah Arendt: «Περί βίας»
Βία
Η Βία έχει εργαλειακό χαρακτήρα και καθορίζεται από τις κατηγορίες μέσου και σκοπού. Βρίσκεται κοντά στη ρώμη, αφού τα όργανα της Βίας, σχεδιάζονται και χρησιμοποιούνται με σκοπό τον πολλαπλασιασμό της φυσικής ρώμης, μέχρις ότου, στο τελευταίο στάδιο της εξέλιξης τους, γίνουν ικανά να την υποκαταστήσουν.
Δημόσια Ευτυχία
Όταν ο άνθρωπος παίρνει μέρος στη δημόσια ζωή διανοίγοντας για τον εαυτό του μια διάσταση ανθρώπινης εμπειρίας η οποία αλλιώς παραμένει κλειστή γι’ αυτόν και κατά κάποιο τρόπο συνιστά ένα μέρος της πλήρους ¨ευτυχίας¨.
Δύναμη
Είναι η ικανότητα του ανθρώπου να πράττει από κοινού. Η Δύναμη είναι πάντα μια δυνητική δύναμη και εμφανίζεται μεταξύ των ανθρώπων όταν συμπράττουν και χάνεται όταν διασκορπίζονται.
Ελευθερία
Είναι η ενεργή συμμετοχή στις δημόσιες υποθέσεις.
Επανάσταση
Αυτό που ανοίγει το δρόμο σε μια επανάσταση είναι μια πραγματική ανάλυση της υφιστάμενης καταστάσεως. Οι τυποποιημένες οδηγίες για το ¨πως κάνουμε επανάσταση¨ προχωρώντας βήμα προς βήμα από τη διαφωνία στη συνομωσία, από την αντίσταση στην ένοπλη εξέγερση, βασίζονται όλες στην εσφαλμένη αντίληψη ότι οι επαναστάσεις ¨φτιάχνονται¨. Συχνότατα οι επαναστάσεις είναι οι τελευταίοι σπασμοί του παρελθόντος, κι’ έτσι δεν είναι πράγματι επαναστάσεις αλλά αντεπαναστάσεις, που γίνονται στο όνομα των επαναστάσεων.
Επιβολή (Εξαναγκασμός, Καταναγκασμός, Επιταγή)
Είναι η ενέργεια που εκλείεται από φυσικές ή κοινωνικές κινήσεις και δεν αποτελεί συνώνυμο της Βίας.
Επιστήμονες- Επιστημονισμός
Η ανάπτυξη της τεχνολογίας δεν εξαρτιόταν ούτε από την εργατική τάξη ούτε από την αστική, αλλά από τους επιστήμονες. Οι ¨διανοούμενοι¨ έπαψαν ξαφνικά να συνιστούν μια περιθωριακή κοινωνική ομάδα και αναδύθηκαν ως μια νέα ελίτ, το έργο της οποίας, έχοντας αλλάξει και κάνει σχεδόν αγνώριστες τις συνθήκες της ανθρώπινης ζωής μέσα σε λίγες δεκαετίες, παραμένει ουσιαστικό για τη λειτουργία της κοινωνίας. Το αυξανόμενο γόητρο των εμπειρογνωμόνων με επιστημονική νοοτροπία που μετέχουν στα κυβερνητικά συμβούλια είναι ένα από τα πιο τρομακτικά πράγματα αφού αυτό που αρχικά εμφανίζεται ως υπόθεση, μετατρέπεται αμέσως σε δεδομένο. Αυτό δεν είναι επιστήμη αλλά ψευδοεπιστήμη και η πιο σοβαρή αντίρρηση είναι ο κίνδυνος που εμπεριέχει, ότι μπορεί να μας κάνει να πιστέψουμε ότι κατανοούμε γεγονότα και ελέγχουμε τη ροή τους, χωρίς να συμβαίνει κάτι τέτοιο. Η αδιάκοπη και χωρίς νόημα απαίτηση για πρωτότυπο επιστημονικό έργο σε πολλούς τομείς έχει οδηγήσει ή σε τελείως άσχετες επιδόσεις ή στην ανάπτυξη μιας ψευδοεπιστημοσύνης η οποία στην πραγματικότητα καταστρέφει το αντικείμενο της.
Κατασκευή
Είναι το αντίθετο της Πράξης. Επιτελείται καλύτερα χωρίς την παρουσία άλλων ανθρώπων και συνδέεται άμεσα με την κυριαρχία πάνω στην ύλη, ενώ διέπεται από την αρχή της χρησιμότητας και το κριτήριο της αποτελεσματικότητας. Έτσι, καθορίζεται απολύτως από τις κατηγορίες μέσου και σκοπού. Ο σκοπός παραμένει πάντοτε εξωτερικός προς τη διαδικασία επίτευξης του, οργανώνοντας και δικαιώνοντας τα μέσα για την πραγμάτωση του.
Κύρος (Αυθεντία)
Περιβάλλει πρόσωπα (προσωπικό κύρος) ή αξιώματα (ρωμαϊκή σύγκλητος). Είναι η άνευ όρων αναγνώριση από εκείνους που καλούνται να υπακούσουν, δεν χρειάζεται ούτε καταπίεση ούτε πειθώ. Για να διατηρηθεί το κύρος απαιτείται σεβασμός προς το πρόσωπο ή το αξίωμα ενώ ο εχθρός του κύρους είναι η περιφρόνηση και ο πιο σίγουρος τρόπος υπονόμευσης του, το γέλιο.
Νόμοι- Θεσμοί
Υπό συνθήκες αντιπροσωπευτικής διακυβέρνησης, ο λαός υποτίθεται ότι εξουσιάζει αυτούς που τον κυβερνούν. Όλοι οι πολιτικοί θεσμοί είναι εκδηλώσεις και υλοποιήσεις Δύναμης. Η υποστήριξη του κόσμου είναι εκείνη που προσδίδει δύναμη στους θεσμούς μιας χώρας και αυτή η υποστήριξη δεν είναι παρά η συνέχιση της συναίνεσης που πρώτα- πρώτα έφερε στον κόσμο τους νόμους. Μια δημοκρατία χωρίς σύνταγμα μπορεί να είναι ιδιαίτερα τρομερή στην καταπάτηση των δικαιωμάτων των μειονοτήτων. Η υπακοή των πολιτών σε νόμους, σε κυβερνήτες, σε θεσμούς, δεν είναι παρά η εξωτερική εκδήλωση της υποστήριξης και της συναίνεσης. Όλοι οι νόμοι είναι ¨οδηγίες¨ μάλλον παρά ¨προσταγές¨. Κατευθύνουν την ανθρώπινη συνεύρεση όπως οι κανόνες κατευθύνουν το παιχνίδι.
Ολοκληρωτισμός
Βασίζεται στην τρομοκρατία και στρέφεται όχι μόνο εναντίον των εχθρών της αλλά και εναντίον των φίλων και υποστηρικτών της, φοβούμενη κάθε δύναμη ακόμα και αυτή των φίλων της.
Πανεπιστήμιο
Το πανεπιστήμιο συμβάλει στη διάσωση της δημόσιας σφαίρας και συνακόλουθα της ανθρώπινης ελευθερίας, στο μέτρο που παραμένει έξω από τους κύκλους της εξουσίας και από το παιχνίδι της διεκδίκησης της, διατηρώντας την ανεξαρτησία του σε σχέση με τα συμφέροντα και τις ιδιοτελείς προοπτικές των κοινωνικών ομάδων. Το πανεπιστήμιο είναι ουσιαστικά ένας θεσμός που στηρίζεται στο κύρος και επομένως χρειάζεται σεβασμό, και γι’ αυτό του είναι πολύ δύσκολο να αντιμετωπίσει τη δύναμη με μη βίαια μέσα. Πριν από την πολιτικοποίηση των πανεπιστημίων από το φοιτητικό κίνημα είχε επέλθει η πολιτικοποίηση των πανεπιστημίων από τις κατεστημένες δυνάμεις.
Πολιτική Κοινότητα
Είναι η μόνη μορφή οργάνωσης που δεν υπάρχει αναγκαία και η οποία προσδιορίζεται από τις αρχές της αυτονομίας, της ισονομίας και της συναίνεσης, όπως αυτή επιτυγχάνεται μέσω της πειθούς και της ελεύθερης αντιπαράθεσης των διαφόρων και διαφορετικών απόψεων.
Πολιτικό και Κοινωνικό
Εξασφαλίζοντας, μέσω της δημόσιας δραστηριότητας, την ένταξη του ατόμου στον κόσμο των ανθρώπων, η ιδιότητα του πολίτη προϋποθέτει την υπέρβαση της ιδιαιτερότητας (ιδιωτικός βίος, πολιτιστική κοινότητα, εθνική ταυτότητα), αποτρέποντας συνάμα τον κίνδυνο εξάλειψης της. Ο ¨πολιτικός κατ’ εξοχήν¨, ως ο μόνος ειδικός επί των ανθρώπινων υποθέσεων, νοείται με τους όρους του τεχνίτη που γνωρίζει πως να κατασκευάσει την τέλεια πολιτεία και να πραγματώσει την επιθυμία των αρχομένων για μια ευδαίμονα ζωή. Η πόλη- κράτος και η ρωμαϊκή res publica χρησιμοποιούνται ως υπόδειγμα για την οργάνωση των ανθρώπων και βασίζεται στην ιδέα ότι η πηγή νομιμοποίησης της δύναμης αναβρύζει ¨από κάτω¨, από το λαό, ενώ η θεμελιωτική αρχή του νόμου πρέπει να εδράζεται ¨άνω¨, σε μια υψηλότερη περιοχή.
Πράξη
Είναι η μόνη δραστηριότητα που επιτελείται άμεσα μεταξύ των ανθρώπων χωρίς να μεσολαβούν τα πράγματα ή η ύλη, αντιστοιχεί στον ανθρώπινο όρο του πλήθους, στο γεγονός πως οι άνθρωποι και όχι ο Άνθρωπος ζούνε επάνω στη γη. Είναι η μόνη δραστηριότητα που προϋποθέτει την ανθρώπινη πολλότητα. Ενώ ο σκοπός και το νόημα της εξαντλείται και πραγματώνεται με την ίδια την τέλεση της, οι απώτερες συνέπειες της, άμεσα εξαρτώμενες από το πλέγμα των ανθρώπινων υποθέσεων στο οποίο αυτή εμπλέκεται με τη σειρά της, παραμένουν ανεξέλεγκτες και επομένως απρόβλεπτες.
Σύντομη Περιγραφή της Βίας και της Δύναμης
Βία
Η βία έχει εργαλειακό χαρακτήρα και εκδηλώνει την παρουσία της όποτε απουσιάζει η πραγματική Δύναμη. Η σύγχρονη εμμονή υπέρ της βίας, κοινή σε κυβερνήτες και πολίτες, οφείλεται στην πλήρη αποδοχή και επικράτηση των ιεραρχήσεων εκείνων που καθιέρωσε η αντιδημοκρατική (δηλαδή αντιπολιτική) φιλοσοφική παράδοση, και οι οποίες δομούν την πολιτική κοινότητα με βάση το σχήμα: εξουσιαστής- εξουσιαζόμενος. Η βία μπορεί να εξουδετερώσει τη δύναμη αλλά είναι ανίκανη να τη δημιουργήσει. Η βία είναι εργαλειακή και καθορίζεται από τις κατηγορίες του μέσου και του σκοπού. Ο εργαλειακός χαρακτήρας της βίας παραπέμπει στη δυνατότητα του πολλαπλασιασμού της φυσικής ρώμης, ακόμη και του ενός, με την αύξηση των όπλων. Έτσι, η βία είναι μετρήσιμη, ενώ, υπό τη μορφή των μέσων καταστολής με τα οποία ισοδυναμεί, μπορεί να βρίσκεται στην κατοχή μεμονωμένων ατόμων. Η βία είναι βουβή: αρχίζει εκεί όπου σταματάει ο λόγος. Η βία είναι ένα καθαρά ανθρώπινο φαινόμενο, αλλά είναι αντιπολιτική. Η βία ελέγχεται μόνο στο βαθμό που υπηρετεί βραχυπρόθεσμους σκοπούς. Άρα, η βία είναι περισσότερο αποτελεσματική ως μέσον για την επίτευξη μεταρρυθμίσεων, ενώ είναι εξαιρετικά επικίνδυνη στην υπηρεσία της επανάστασης. Η βία μπορεί να είναι δικαιολογήσιμη αλλά δεν θα είναι ποτέ νόμιμη.
Δύναμη (Ισχύς- Power)
Είναι ότι συντηρεί την ύπαρξη της δημόσιας σφαίρας. Είναι η ικανότητα του ανθρώπου να πράττει από κοινού. Η δύναμη ανήκει σε μια ομάδα και συνεχίζει να υπάρχει μόνο για όσο η ομάδα μένει μαζί. Η δύναμη υπάρχει όπου οι άνθρωποι, ιδρύοντας μεταξύ τους σχέση ισοτιμίας, μπορούν να λέγουν και να πράττουν από κοινού. Η δύναμη αναδύεται κάθε φορά που οι άνθρωποι διατηρώντας τη μη αναγώγιμη διαφορετικότητα τους, εκφράζονται και ενεργούν ελεύθερα σχετικά με τα δημόσια πράγματα. Η δύναμη μπορεί να διαμοιράζεται χωρίς να μειώνεται και δεν ανήκει παρά στον λαό. Υπάρχει για όσον καιρό οι άνθρωποι συμβιώνουν υπό τους όρους της πολιτικής οργάνωσης και δεν παράγει τίποτα έξω από αυτήν. Συνακόλουθα, ως αυτοσκοπός, η δύναμη δεν χρειάζεται δικαιολόγηση ούτε θεμελιώνεται σε κάποια αρχή εξωτερική προς αυτήν και υπερβατική του ίδιου του θεσμοθετημένου πολιτικού πεδίου. Υπό συνθήκες αντιπροσωπευτικής διακυβέρνησης, ο λαός υποτίθεται ότι εξουσιάζει αυτούς που τον κυβερνούν. Όλοι οι πολιτικοί θεσμοί είναι εκδηλώσεις και υλοποιήσεις δύναμης- απολιθώνται και παρακμάζουν μόλις πάψει να τους στηρίζει η ζωντανή δύναμη του λαού. Η ακραία μορφή δύναμης είναι το Όλοι εναντίον Ενός, η ακραία μορφή βίας είναι το Ένας εναντίον Όλων. Η κατάρρευση της δύναμης είναι ο προάγγελος των επαναστάσεων. Η δύναμη είναι αυτοσκοπός. Η δύναμη δεν χρειάζεται δικαιολόγηση καθώς είναι συμφυής με την ίδια την ύπαρξη των πολιτικών κοινοτήτων, αυτό που χρειάζεται είναι νομιμοποίηση. Η δύναμη αναδύεται όποτε οι άνθρωποι συνευρίσκονται και δρουν από κοινού, αλλά αντλεί τη νομιμότητα της από την αρχική συνεύρεση μάλλον παρά από οποιαδήποτε πράξη μπορεί να επακολουθήσει.