Από την βιβλιοπαρουσίαση του βιβλίου του Ν. Μπαλεστρίνη «Οι Αόρατοι»
ΤΟ ΚΙΝΗΜΑ ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΚΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ
Το κίνημα της Ιταλικής αυτονομίας, δεν ήταν κεραυνός εν’ αιθρία στην ιταλική κοινωνία. Στηρίζονταν σε μια σειρά από κοινωνικούς και πολιτικούς μετασχηματισμούς, τομές, ρήξεις, αναδιαρθρώσεις που από τις αρχές της δεκαετίας του ’60 λάμβαναν χώρα στην ιταλική επικράτεια. Σε μια επικράτεια που προσπαθούσε να ακολουθήσει την ανάπτυξη της Δ. Ευρώπης κουβαλώντας όμως, ιδιομορφίες που συγκροτούσαν ένα εκρηκτικό μίγμα.
Η ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΚΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ
Από τις αρχές της δεκαετίας του 1960, ανάμεσα στους νεαρούς διανοούμενους που έχουν σχέση με την επίσημη Αριστερά (ΚΚΙ-ΣΚΙ) δημιουργείται ένας έντονος ριζοσπαστικός προβληματισμό και αμφισβήτηση των παραδοσιακών αντιλήψεων. Η κριτική στην μαρξιστική ορθοδοξία εμπεριέχει τα παρακάτω κύρια σημεία:
Ο καθοδηγητικός ρόλος πρέπει να περάσει στα χέρια των ίδιων των εργατών στα εργοστάσια και στις γειτονίες, εκεί που διεξάγεται ο ταξικός αγώνας.
Σε αντίθεση με την παραδοσιακή αριστερά, η κίνηση των εργατών καθορίζει τις κινήσεις του κεφαλαίου και όχι το αντίθετο. Δίνουν έμφαση στις παραγωγικές σχέσεις και όχι στις παραγωγικές δυνάμεις.
Την αμφισβήτηση των παραδοσιακών οργανώσεων του εργατικού κινήματος (κόμματα, συνδικάτα).
Εκφράζεται αρχικά μέσα από το περιοδικό ΚΟΚΚΙΝΑ ΤΕΤΡΑΔΙΑ (1961-64), ενώ μέσα από μια διάσπαση δημιουργείται και το περιοδικό ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΤΑΞΗ (1964-67)
Είναι η περίοδος που μια νέα εργατική φιγούρα επιβάλλει την παρουσία της στον βιομηχανικό ιταλικό Βορρά: Πρόσφατος μετανάστης από το Νότο, που δουλεύει σαν ανειδίκευτος στην αλυσίδα παραγωγής, χωρίς παραδοσιακούς δεσμούς με την συνδικαλιστική γραφειοκρατία. Αυτός, ο ΕΡΓΑΤΗΣ ΜΑΖΑΣ, όπως θα τον αποκαλέσουν οι θεωρητικοί της Αυτονομίας, θα αποτελέσει το υποκείμενο των αγώνων αυτής της δεκαετίας:
Το 1962 μπορούμε να θεωρήσουμε ότι εισερχόμαστε πλέον στη φάση αυτή, με τις συγκρούσεις και τις οδομαχίες που ξεσπούν στο Τορίνο, όταν οι εργάτες της FIAT αντιδρούν στην Σ.Σ.Ε. που θα υπογραφεί από το δεξιό συνδικάτο και το εργοδοτικό SIDA. Οι συγκρούσεις αυτές θα διαρκέσουν τρεις (3) ολόκληρες ημέρες και σηματοδοτούν μια περίοδο εργατικών αγώνων πέρα από τα επίσημα συνδικάτα και με κύρια μορφή αγώνα τις ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ ΒΑΣΗΣ που θα συγκροτηθούν μέσα στα εργοστάσια.
Η περίοδος αυτή θα κλείσει το φθινόπωρο του 1969 με τις αντιπαραθέσεις στα εργοστάσια για τις Σ.Σ.Ε. Στις 25 του Σεπτέμβρη στη Γενική Απεργία θα πάρουν μέρος 60.000 μεταλλειεργάτες.
Σ’ αυτή την περίοδο μια σειρά οργανώσεων της Άκρας Αριστεράς συγκροτεί το ρεύμα που θα γίνει γνωστό ως Εργατικόσμος: ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ (ποτερε οπερατο), ΣΥΝΕΧΗΣ ΑΓΩΝΑΣ (λότα κοντινουα), ομάδα Γκράμσι, ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΕΣ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΕΣ ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ. Οι εργατιστές σ’ όλη αυτή την περίοδο, συνδέθηκαν μαζικά με τις αγωνιστικές εμπειρίες του ΕΡΓΑΤΗ ΜΑΖΑ. Οι ενέργειές τους διακρίνονται σε σχέση με υπόλοιπη Άκρα Αριστερά, ως προς την ευκινησία τους, τον αιφνιδιασμό, την μαχητικότητα. Συμμετείχαν στις Επιτροπές Βάσης, μέχρι να αρχίσουν να αφομοιώνονται από τον επίσημο συνδικαλισμό στα τέλη του ’69.
Η ΑΝΤΕΠΙΘΕΣΗ ΤΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ
Για ν’ αντιμετωπίσει αυτούς τους αγώνες ο καπιταλισμός αντεπιτίθεται σε δύο μέτωπα:
Καταρχήν μέσα στο εργοστάσιο. Για να «σπάσει» τους αγώνες του ΕΡΓΑΤΗ ΜΑΖΑ αρχίζει μια ριζική αναδιάρθρωση, με πάγωμα των προσλήψεων, μαζικές απολύσεις, μεταφορά τμημάτων της παραγωγής έξω από το εργοστάσιο σε εργαστήρια με την μορφή υπεργολαβίας και την εργασία φασών στο σπίτι. Δημιουργείται με τον τρόπο αυτόν, μια μεγάλη μάζα εργατών (κυρίως νέων) κακοπληρωμένων και ανασφάλιστων, που εργάζεται έξω από το φορντικό εργοστάσιο. Αυτοί, οι εκτός εργοστασίου εργάτες, μαζί με την μαζική εμφάνιση φοιτητών από εργατικές και αγροτικές οικογένειες, ανέργων και περιπλανώμενων εργαζομένων, θα αποτελέσουν το νέο υποκείμενο που θα ονομαστεί ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΕΡΓΑΤΗΣ (το 1970 το περιθωριοποιημένο προλεταριάτο της Ιταλίας υπολογίζεται σε 9.000.000).
Ταυτόχρονα το κράτος αρχίζει να σχεδιάζει και να υλοποιεί την ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΤΗΣ ΕΝΤΑΣΗΣ, εγκαινιάζοντάς την με την τοποθέτηση βόμβας σε τράπεζα στο κέντρο του Μιλάνο που έχει ως αποτέλεσμα 16 νεκρούς. Πρόκειται για μια στρατηγική εξώθησης του κινήματος στην στρατιωτική αντιπαράθεση και την στρατικοποίηση του, που θα κορυφωθεί μέσα σε μια ολόκληρη δεκαετία.
Η ΚΡΙΣΗ ΤΩΝ ΟΡΓΑΝΩΣΕΩΝ
Την περίοδο 1971-72 οι οργανώσεις του εργατισμού, θα βρεθούν, χωρίς να το καταλάβουν, σε σοβαρή κρίση. Λόγω της άμπωτης των αγώνων στα εργοστάσια, θα περάσουν σε μια διαδικασία κοινωνικής απομόνωσης χωρίς όμως να μειώσουν το επίπεδο αντιπαράθεσης με το κράτος. Η καταστολή θα είναι άγρια. Σε αυτή την φάση, χιλιάδες αγωνιστές επιλέγουν την έξοδο από τις οργανώσεις και το πέρασμα σε εκατοντάδες κολεκτίβες, επιτροπές, κοινωνικά κέντρα, κατειλημμένα σπίτια.
Το 1973 διαλύεται η ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΕΞΟΥΣΙΑ, ενώ η ΣΥΝΕΧΗΣ ΠΑΛΗ μετά από διαδοχικές κρίσεις διαλύεται και αυτή το 1976.
Η ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ
Εντελώς σχηματικά μπορούμε να θεωρήσουμε ότι, η ΙΤΑΛΙΚΗ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ κάνει την εμφάνισή της το 1973 βασιζόμενη στα παρακάτω γεγονότα, τα οποία πέρα από τη στήριξη που της παρέχουν λειτουργούν πλέον και ως προϋποθέσεις για την εμφάνισή της:
Την κρίση και την αποδέσμευση ενός τεράστιου πολιτικού δυναμικού από τις οργανώσεις της Άκρας Αριστεράς.
Την εμφάνιση του νέου υποκείμενου του ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΕΡΓΑΤΗ και των νέων πεδίων αγώνων ενάντια στον καπιταλισμό, τα οποία υπερβαίνουν κατά πολύ τον χώρο του εργοστασίου και διαχέονται πλέον σε ολόκληρη την κοινωνική ζωή στον καπιταλισμό.
Την εμφάνιση μιας ριζοσπαστικότητας που συμπυκνώνεται στην ΣΥΝΕΙΔΗΤΗ ΑΡΝΗΣΗ της μισθωτής σχέσης.
Ωριμάζει μια μακρά διαδικασία ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΑΠΕΙΘΕΙΑΣ. Ο Αγώνας ενάντια στη σύνδεση μισθού-παραγωγικότητας καθώς και για την κατάκτηση του «κοινωνικού μισθού», μεταμορφώνεται γρήγορα σε αγώνα ενάντια στην εργασία ως τρόπο ζωής και συγκρότησης της υποκειμενικότητας.
Το 1973 ο όρος Εργατική Αυτονομία αρχίζει να σημαίνει κάτι παραπάνω από αυτοοργάνωση των εργατικών αγώνων πέρα από την συνδικαλιστική διαχείριση. Άρχισε να σημαίνει συνθήκες ανταλλαγής, παραγωγής και συμβίωσης ΑΥΤΟΝΟΜΕΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΣΤΙΚΗ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑ.
ΤΑ ΡΕΥΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ
Σε δύο μεγάλα ρεύματα μπορεί να χωρίσει κανείς την Ιταλική Αυτονομία: στην Οργανωμένη Εργατική Αυτονομία και στη Δημιουργική ή Διάχυτη Αυτονομία.
Η πρώτη θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι ξεκίνησε σαν μια νεολενιστική και μιλιταριστική τάση, που όμως πρόκρινε την κοινωνική διάδοση συμπεριφορών, αντί την πολιτική τους οργάνωση. Ουσιαστικά, πρόκειται για ένα πλήθος επιτροπών, κύκλων, κολεκτίβων με χαλαρό συντονισμό, μεταξύ των οποίων συμμετέχουν διάφορα απομεινάρια των ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ ΒΑΣΗΣ του ’69. Στόχο αποτελεί η οργάνωση και η κυκλοφορία/κοινοποίηση των αγώνων, ώστε η αυθόρμητη πάλη να μετατραπεί σε μια ακατάπαυστη επίθεση στον καπιταλισμό.
Το ρεύμα της ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ περιλαμβάνει δύο τάσεις που διαφέρουν κοινωνικά και πολιτικά:
§ Τους ΚΥΚΛΟΥΣ ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΑΚΗΣ ΝΕΟΛΑΙΑΣ, οι οποίοι αποτελούν ένα αυθόρμητο χαλαρό δίκτυο νέων από τα προάστια. Οι προβληματικές και οι πρακτικές τους εντοπίζονται κυρίως στην ΑΜΕΣΗ ΕΠΑΝΟΙΚΕΙΟΠΟΙΗΣΗ (προλεταριακά ψώνια), στην ΑΥΤΟΜΕΙΩΣΗ, την κατάληψη ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ και τον αγώνα ενάντια στους εμπόρους της πρέζας.
§ Τους ΙΝΔΙΑΝΟΥΣ ΤΩΝ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΝ, οι οποίοι συγκροτούνται κυρίως στα πανεπιστημιακά κάμπους. ¨Έλκονται από λαούς που είναι κοντά στη Φύση και εμπλουτίζουν το κίνημα της Αυτονομίας με τις προβληματικές της Οικολογίας, της εναλλακτικής διατροφής και της ελεύθερης χρήσης χασίς.
Η Αυτονομία αντιπροσώπευε ένα πεδίο διαρκούς καινοτομίας σε σχέση με τις πολιτικές επιλογές. Ήταν ένας γαλαξίας διαρκούς πειραματισμού στην δημιουργία δομών βάσης, από εργατικές κολεκτίβες και κοινωνικά κέντρα μέχρι εναλλακτικά ραδιόφωνα και τοπικές εφημερίδες. Στο Μιλάνο, στη Πάδοβα, στο Βένετο, στο Τορίνο, τη Ρώμη, το Παλέρμο, τη Νάπολη, τη Μπολόνια, εκατοντάδες τέτοιες δομές αποτέλεσαν το πολύμορφο κίνημα, που ποτέ όμως δεν βρήκε ενιαίο τρόπο σκέψης και δράσης.
ΟΙ ΔΟΜΕΣ
ΑΥΤΟΝΟΜΕΣ ΕΡΓΑΤΙΚΕΣ ΣΥΝΕΛΕΥΣΕΙΣ
ΑΥΤΌΝΟΜΗ ΣΥΣΠΕΙΡΩΣΗ της ΑΛΦΑ ΡΟΜΕΟ
ΛΕΣΧΕΣ ΤΟΥ ΝΕΑΝΙΚΟΎ ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΑΤΟΥ στο Μιλάνο
ΕΡΓΑΤΙΚΕΣ ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ ΒΑΣΗΣ
ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΡΓΑΤΩΝ ΣΠΟΥΔΑΣΤΩΝ στην Πάδοβα
ΕΝΩΤΙΚΕΣ ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ ΒΑΣΗΣ ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΩΝ στη Ρώμη
ΚΟΛΕΚΤΙΒΑ ΕΡΓΑΤΩΝ-ΦΟΙΤΗΤΩΝ στην πολυκλινική της Ρώμης
ΑΥΤΟΝΟΜΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ Πόρτο Μαργκέρα
ΟΙ ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ
«Σέντα Πατρόνι» στην Άλφα Ρομέο
«Λάβορο Ζέρο» στο Πόρτο Μαρκέρα
«Μιριαφιορι Ρόζα» στο τορίνι
«Ρόσο» στο Μιλάνο
«Σέντα Τρέγκουα» στο Μιλάνο
«Ποτέρε Οπεράιο περί ιλ Κομμουνίσμο» και
μετά το 1977 «Αυτονομία» στο Βενέτο
«Ριβόντα ντι Κλάσε» στη Ρώμη
ΤΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΑ «Μετρόπολι»
«Ρε Πριντ»
«Α/Τραβέρσο» γεννημένο το 1975, που θα φτάσει τα 20.000 αντίτυπα το 1977
ΤΑ ΡΑΔΙΟΦΩΝΑ
Ράδιο Σέργουντ
Ράδιο Όντα Ρόσα
ΣΤΙΓΜΙΟΤΥΠΑ
Το 1970 ο αγώνας για τις ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ στο Βένετο συγκροτείται σε ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ, ανά γραμμή, μπλοκάροντας τα λεωφορεία ενάντια στην αύξηση του εισιτηρίου.
Το 1973 στο Τορίνο η κατάληψη του εργοστασίου της FIAT Μιριαφιόρι θα σημαδέψει σαν εμπειρία όλη την Εργατική Αυτονομία. Τον ίδιο χρόνο, πραγματοποιείται 7μηνη απεργία στην πολυκλινική της Ρώμης που πρωταγωνιστεί η Κολεκτίβα Εργατών και Φοιτητών.
Το 1975 δημιουργούνται οι κολεκτίβες της παντοβιανής Άλτα, που θα πρωταγωνιστήσουν στη «συνδικαλιστικοποίηση» δεκάδων εργοστασίων και εργαστηρίων στην περιοχή.
Το 1976 σημαδεύτηκε από την έφοδο χιλιάδων νέων στη σκάλα του Μιλάνου και λεηλασία πολυτελών μαγαζιών στο κέντρο της πόλης, μετά από πορείες που έχουν καλέσει οι Κύκλοι Προλεταριακής Νεολαίας. Είναι επίσης, η χρονιά που θα αρχίσει η ρήξη μεταξύ Ρωμαϊκής και Μιλανέζικης Αυτονομίας.
Το 1977 είναι η χρονιά κορύφωσης του κινήματος της ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ. Πραγματοποιούνται καταλήψεις στα πανεπιστήμια όλης της Ιταλίας.
Την 1η Μαρτίου φασιστική επίθεση σε Γ.Σ. στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης, προκαλεί την διαδήλωση χιλιάδων φοιτητών που κτυπήθηκε με όπλα από τους μπάτσους. Για πρώτη φορά γίνεται χρήση όπλων από την πλευρά των διαδηλωτών.
Στις 17 Μαρτίου συγκρούονται φοιτητές με την περιφρούρηση του Κ.Κ.Ι., όταν ο αρχισυνδικαλιστής Λάμια προσπαθεί να βγάλει λόγο στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης.
Στις 11 Απριλίου πραγματοποιούνται οδομαχίες στην Μπολόνια μετά την δολοφονία συντρόφου από μπάτσο.
Στις 12 Απριλίου 50.000 διαδηλώνουν στη Ρώμη ενάντια στην καταδίκη Αναρχικού συντρόφου.
Στις 14 Μαΐου ομάδα νέων επιτίθεται με πιστόλια ενάντια στους μπάτσους και σκοτώνει έναν από αυτούς. Ένα κομμάτι του κινήματος έχει ήδη πλέον κάνει την επιλογή του ένοπλου.
Το καλοκαίρι του ’77 με την βοήθεια του Κ.Κ.Ι. το ιταλικό κράτος φυλακίζει 300 αυτόνομους. Η κρατική καταστολή κτυπάει τις δομές του κινήματος (βιβλιοπωλεία, εκδοτικούς οίκους, ραδιόφωνα, εφημερίδες, κτλ.).
Στα τέλη του Σεπτέμβρη χιλιάδες άτομα παίρνουν μέρος, στην Μπολόνια, στο συνέδριο ενάντια στην καταστολή. Η ρήξη μεταξύ των στρατικοποιημένων δομών και της Αυτονομίας γίνεται πλέον ανοικτή. Οι ένοπλες ομάδες προσπαθούν να επιβεβαιώσουν την επιρροή τους στο κίνημα.
M Στις 7 Απριλίου του 1979 πραγματοποιούνται εκατοντάδες συλλήψεις μελών της Εργατικής αυτονομίας. Το 1981 από τους 4.000 πολιτικού κρατούμενους, οι 1.000 ανήκαν στην Εργατική Αυτονομία.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η στρατηγική της έντασης που εφάρμοσε το ιταλικό κράτος, σε συνδυασμό με την δυσκολία συγκρότησης ενός πολιτικού κινήματος ικανού να επικαλείται τις δομές βάσης και να τις επεκτείνει στην πλειοψηφία της κοινωνίας, προσέφερε τη δυνατότητα, ηγεμονίας, ως ένα βαθμό, των παράνομων σχηματισμών που προκρίνανε την στρατιωτική αντιπαράθεση με το κράτος και τις παραδειγματικές ενέργειες, έναντι του ιταλικού κινήματος βάσης και της κινηματικής μαζικής βίας. Το «ανέβασμα» του επιπέδου της βίαιης αντιπαράθεσης με το κράτος δημιούργησε μια αναντιστοιχία διαθέσεων και ρίσκου, τόσο μεταξύ του κινήματος και της κοινωνίας, όσο και στο εσωτερικό του ίδιου του κινήματος. Οδηγώντας τελικά, το ίδιο το κίνημα να σβήσει, εγκλωβισμένο στην μέγγενη της καταστολής και της στρατικοποίησης.
Έχει προηγηθεί ήδη, η ρήξη του φεμινιστικού κινήματος με τον υπόλοιπο κίνημα. Οι προβληματικές που θέτουν οι φεμινίστριες είναι πολύ δύσκολο να αυτοπροσδιοριστούν/ενταχθούν και να αφομοιωθούν;; μέσα στο κίνημα. Στο δίλημμα που προβάλλει για τις φεμινίστριες κάθετος διαχωρισμός ή διπλή στράτευση, εκτός κάποιων εξαιρέσεων, η πλάστιγγα γέρνει στην πρώτη επιλογή.
Έτσι, ενώ ένα τμήμα της ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ περνά στο διάχυτο αντάρτικο επιλέγοντας την λογική της στρατιωτική αντιπαράθεσης με τον κρατικό μηχανισμό (κόβοντας τις γέφυρες με το κοινωνικό υποκείμενο), ένα άλλο της ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ, περνά στην απόσυρση, πέφτει στα ναρκωτικά, επιστρέφει στην ύπαιθρο ή εντάσσεται στο Ριζοσπαστικό Κόμμα (η ιταλική εκδοχή των ΠΡΑΣΙΝΩΝ).
Όλα χαμένα λοιπόν;
ΟΧΙ, ακόμα και σήμερα τα σημάδια της ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ παραμένουν έντονα στο ιταλικό κίνημα, ένα κίνημα που εξακολουθεί να είναι από τα πιο δυνατά στην Ευρώπη: Αναρχικοί, Κοινωνικά Κέντρα, COBAS, YA BASTA, εναλλακτικά ραδιόφωνα, δίνουν ακόμα την μάχη του κοινωνικού ανταγωνισμού.
Στο παγκόσμιο επίπεδο, τόσο το θεωρητικό οπλοστάσιο της Αυτονομίας, όσο και οι εμπειρίες του εργαστηρίου κινηματικών πειραματισμών, δεν παύουν να αποτελούν μια μεγάλη παρακαταθήκη, ικανή να εμπλουτίσει ανά πάσα στιγμή κάθε δράση αντίστασης του αντιεξουσιαστικού χώρου.
Νοέμβρης 2005