Στην Ελλάδα, το προσφυγικό ζήτημα εμφανίστηκε ως επείγον και μείζον το καλοκαίρι του 2015, λόγω της συγκυριακής εν μέρει αύξησης των προσφύγων που κατέφθαναν στα νησιά του Αιγαίου. Ειδικότερα αναδείχθηκε η περίπτωση των Σύριων προσφύγων, η άφιξη των οποίων αυξήθηκε καταρχήν λόγω του συνεχιζόμενου πολέμου στην ευρύτερη περιοχή της Συρίας. Ο πόλεμος φάνηκε, δηλαδή, ότι δεν θα έφτανε σύντομα στην λύση του, επομένως οι Σύριοι πρόσφυγες που είχαν ήδη καταφύγει σε γειτονικές χώρες συνειδητοποίησαν ότι δεν υπήρχε προοπτική άμεσης επιστροφής. Σημαντικό ρόλο στην αύξηση των αφίξεων έπαιξαν και οι πολιτικές επιλογές των καθεστώτων της περιοχής, τόσο της Τουρκίας, ειδικά όσον αφορά την στάση της απέναντι στους Κούρδους, όσο και του Ιράν απέναντι στους Αφγανούς πρόσφυγες που εδώ και χρόνια έχουν καταφύγει στην επικράτειά του.
Το λεγόμενο προσφυγικό ζήτημα, έτσι, ως ιστορικό συμβάν, ανάγκασε, κατά κάποιο τρόπο, την Ευρωπαϊκή Ένωση ως θεσμό και ως φαντασιακή ευρωπαϊκότητα να προχωρήσει στην διαχείρισή του. Η στάση της ΕΕ απέναντι στο προσφυγικό συνέχεται από την αντίληψη των εξωτερικών συνόρων, ως ευρωπαϊκών συνόρων, που απορρέει από την ιδιότητά της ως ομπρέλα εθνών – κρατών. Πρόκειται, βέβαια, για μια αντίληψη που διαχωρίζει την ανθρωπότητα σε “εμείς” και “αυτοί”, υποβιβάζοντας πάντα “αυτούς” σε ένα σχεδόν μη ανθρώπινο στάδιο, θεωρώντας τους απειλή για την κάθε είδους τάξη. Ιστορικά οι συνέχειες που παρατηρούνται στον τρόπο αντίδρασης της Ευρώπης απέναντι στους πρόσφυγες και γενικότερα τους κάθε λογής “Άλλους” είναι περισσότερες από τις ασυνέχειες. Με άλλα λόγια, η σημερινή στάση της ΕΕ απέναντι στο προσφυγικό, με όλες τις παραλλαγές που εμφανίζει, δηλαδή τις περισσότερο μετριοπαθείς ή ακραίες στάσεις των επιμέρους κρατών, χαρακτηρίζεται από την ίδια αντίφαση που παρατηρείται ήδη από γενέσεώς της. Πιο συγκεκριμένα, η αντίφαση αυτή συνίσταται στο χάσμα μεταξύ των διακηρύξεων περί ανθρωπισμού, ανεκτικότητας και των συμπαρομαρτούντων, και της πραγματικής αντιμετώπισης των προσφύγων. Χαρακτηριστικό είναι ότι ενώ η ΕΕ εδραιώθηκε συμβολικά και αξιακά πάνω στην πτώση του τείχους του Βερολίνου, σήμερα τα τείχη στην Ευρώπη αυξάνονται προοδευτικά. Χρειάζεται, επομένως, να επισημανθεί ότι η “απάνθρωπη” , όπως συχνά χαρακτηρίζεται, στάση της Ευρώπης απέναντι στο προσφυγικό δεν είναι απλώς ένα ατόπημα αντίθετο καθόλα με τις καταστατικές αρχές και αξίες της, αλλά ένα δομικό της στοιχείο. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει ότι το προσφυγικό δεν μπορεί να λειτουργήσει ως καταλύτης, οξύνοντας τις εσωτερικές αντιφάσεις της Ευρώπης με απρόβλεπτες εν πολλοίς συνέπειες.
Διαβάστε τη συνέχεια της εισήγησης της Εύας Πορφύρη (μέλος του Αυτόνομου Στεκιού) για την εκδήλωση “Με τους μετανάστες είμαστε μαζί: Σύνορα- Εκμετάλευση- Αλληλεγγύη“, που πραγματοποιήθηκε στην Λάρισα, στις 13 Νοέμβρη από την Αντιρατσιστική Πρωτοβουλία Λάρισας, εδώ.